Signatuur

signatuur, namen of tekens die op geld voorkomen en betrekking hebben op de instanties of personen die bij de geldproductie zijn betrokken. Bij munten treft men behalve muntmeesterteken en muntplaatsteken sinds de 19e eeuw soms ook de signatuur van ontwerpers (modelleurs) aan. Dit zijn vooral de signaturen, al of niet afgekort, van de ontwerpers van het portret op de munt: in de 19e eeuw was dat vrijwel regel voor Nederlandse munten, maar in de 20e eeuw uitzondering; in België komt zo'n signatuur incidenteel voor.

Op papiergeld treft men behalve handtekeningen van vertegenwoordigers der emitterende instanties en waarmerken van ontwerpers, graveurs en drukkers (drukkers van bankbiljetten) ook het copyright-teken van de rechthebbende op het auteursrecht aan; auteursrecht op bankbiljetten.

Naarmate het ontwerpen en vormgeven van papiergeld veranderde van een ambachtelijke in een esthetische bezigheid, ontstond bij de betrokken kunstenaar een behoefte om zijn werk te signeren. Nicolaas van der Waay was rond 1910 de eerste ontwerpende kunstenaar die deze behoefte als een recht claimde. Dit stuitte toen echter nog op onoverkomelijke bezwaren bij drukker Joh. Enschedé. Pas rond 1930 erkende de drukker het constructieve aandeel van de ontwerpers bij de bankbiljettenproductie en stond hij Jac. Jongert en CA. Lion Cachet toe de biljetten te signeren.

Vanaf die tijd werd het gebruikelijk dat ook de drukker zijn signatuur op de biljetten aanbrengt. Het 50-guldenbiljet 1930 (model Minerva) was het eerste Nederlandse bankbiljet dat de signatuur van ontwerper en drukker draagt. Het copyright-teken werd in 1948 met de tweede reeks erflaters ingevoerd. De graveurs worden op de Nederlandse biljetten niet vermeld, terwijl op de Nederlandse muntbiljetten slechts de drukker apart vermeld is.

Afgezien van enkele vroege uitzonderingen in 1912 en 1927 werd in België het signeren van de biljetten door ontwerper en graveur sinds 1950 regel. De drukkerij wordt niet vermeld omdat zij een onderdeel van de Nationale Bank van België vormt, terwijl ook vermelding van het auteursrecht achterwege blijft.

De Luxemburgse muntbiljetten zijn incidenteel gesigneerd door drukkers, ontwerpers en graveurs. De biljetten van de Banque Internationale à Luxembourg incidenteel door ontwerpers en drukker en die van het Institut Monetaire Luxembourgeois sinds de uitgifte 1993 door drukker (Thomas de la Rue) en de auteursrechthebbende.

G.