Seltsjoeken

Seltsjoeken, Turks volk uit Centraal Azië, dat in 1037 vanuit Trans-Oxanië de rivier de Oxus naar Noord-Afghanistan overtrok. Thoegril Beg (1038-1063) breidde in korte tijd zijn gezag verder uit naar het westen en wierp zich op tot beschermheer van het verzwakte khalifaat van de Abbasiden te Bagdad en verwierf daardoor de sultanstitel. Zijn neef en opvolger Alp Arslan (1063-1072) onderwierp Armenië en Oost-Anatolië en versloeg in 1071 de Byzantijnse keizer Romanus IV verpletterend (Byzantijnse rijk). Zijn zoon Malik Shah (1072-1092) breidde het rijk verder uit naar Trans-Oxanië en Kirman. De vorsten Thoegril Beg, Alp Arslan en Malik Shah worden de Groot-Seltsjoeken genoemd.

Na de dood van Malik Shah viel het rijk uiteen en stichtten militaire gouverneurs (atabegs) zelfstandige dynastieën zoals de Ortokiden en Zengiden. In Anatolië stichtte Soeleiman I (1077-1086), na de nederlaag in 1071 van keizer Romanus IV, het zelfstandige Seltsjoekensultanaat van Roem (afgeleid van Rome) met Konya als hoofdstad. Tengevolge van opdringende Mongolen migreerde de stam van Oghoez Turken vanuit de kuststreken van de Kaspische Zee naar Anatolië en vestigde zich daar samen met de Seltsjoeken van Roem. In 1258 werd Osman geboren die aan het einde van de 13e eeuw opkwam voor de zelfstandigheid van zijn volk en daarmee de basis legde voor het Osmaanse Rijk (Osmanen).

De muntslag van de Groot-Seltsjoeken bestaat hoofdzakelijk uit gouden dinars en in geringe mate uit biljoenen dirhems (dirham) en koperen fals. De gouden dinars zijn van zeer uiteenlopend gewicht (1-6 g) en gehalte (goed goud tot nagenoeg zilver).

In tegenstelling tot de situatie bij de Groot-Seltsjoeken was de muntslag in goud onder de Seltsjoeken van Roem uiterst gering en betrof hoofdzakelijk zilveren dirhems (2,97 g) en koperen fals. Op enkele zilveren dirhems is een leeuw onder een rijzende zon afgebeeld. De koperen fals van deze dynastie kenmerkt zich door het veelvuldig gebruik van een ruitermotief dat ook op enkele zilveren dirhems voorkomt.

L.

Lit.:

Broome, M., A Handbook of Islamic Coins, Londen 1985;

Mitchiner, M., Oriental Coins and their Values: The World of Islam, Sanderstead 1976.