Muntnaam

muntnaam, naam waarmee een munt aangeduid wordt. Muntnamen kunnen worden onderscheiden in officiële namen, bekend gemaakt door de uitgevende instantie, algemeen gangbare namen die in het gebruik zijn ontstaan, (bijnaam) en benamingen die later door numismatische auteurs zijn gegeven.

Van veel oudere muntnamen kan vastgesteld worden dat deze in het gebruik zijn gegroeid en vaak ontleend zijn aan opvallende onderdelen van de beeldenaar. Als voorbeeld het ontstaan van de naam dubbel vuurijzer (ontleend aan het Bourgondische embleem, op de munt afgebeeld tussen twee zittende leeuwen), voor het eerst geslagen in 1474.

In de officiële teksten betreffende de muntslag (instructie, muntmeestersrekening) spreekt men eenvoudig van zilveren penning, gevolgd door het vereiste gehalte en gewicht; in de eveneens officiële evaluatie van 1478, wordt het dubbel vuurijzer omschreven als die dobbel penninghen mette twee leeuwkens, geheyten dobbel vierysers; de algemeen gangbare naam is nu al zo bekend dat hij toegevoegd is aan de omschrijving van de beeldenaar.

Ook werden benamingen van oude muntsoorten door het publiek overgenomen voor nieuwe soorten van dezelfde waarde, zoals dubbeltje (eigenlijk: dubbele stuiver) voor de in 1816 ingevoerde "stukken van een tiende gulden of tien cents", zoals de wettekst toen luidde. Later werd de naam dubbeltje ook opgenomen in de muntwet.

Sommige officiële muntnamen werden direct door het publiek geaccepteerd, zoals het gulden vlies, andere zijn nooit aangeslagen zoals de gouden philippus die al vrij snel gouden rijder werd genoemd. Een voorbeeld van een door numismaten later bedachte naam is de rijksdaalder met de halve man voor de Nederlandse rijksdaalder.

Lit.:

Gelder, H.E. van, Muntnamen in de Nederlanden, 15e-17e eeuw, JMP (1991) 5-100.