Zaltbommel
Uit Wiki Munten en papiergeld
Zaltbommel, muntplaats, thans gemeente in de provincie Gelderland. De Duitse keizer schonk in 998 de rechtsmacht over Zaltbommel, inclusief het muntrecht, aan de Utrechtse bisschop Ansfried. Op basis daarvan heeft zijn opvolger, bisschop Adelbold (1010-1027), er mogelijk een reeks penningen geslagen.
In de 13e eeuw kwam Zaltbommel aan Gelre en heeft Reinald III (1343-1361 en 1371) er incidenteel groten en kwart groten gemunt; groot, Gelderland, landsheerlijke periode. Nadat in 1474 Karel de Stoute (1467-1477) Gelre had veroverd, kreeg de stad van hem in 1475 het privilege om ten behoeve van de St. Maartenskerk aldaar kleingeld te slaan en zijn er naar Bourgondisch voorbeeld halve, kwart en achtste groten geslagen.
Nadat Karel van Egmond na het overlijden van Karel de Stoute grote delen van Gelre op de Bourgondiërs kon heroveren, was Philips de Schone (1482-1506) in 1483 genoodzaakt het in 1474 te Nijmegen geopende Bourgondische munthuis te verplaatsen naar Zaltbommel, alwaar het tot 1492 werkzaam is geweest om vervolgens naar Mechelen te worden overgebracht. De onder Philips de Schone in zijn hoedanigheid van hertog van Gelre te Zaltbommel geslagen munten zijn soms te herkennen aan het muntteken B.
In 1572 sloot Zaltbommel zich aan bij de Opstand; de stad werd pas in 1602 weer met de provincie Gelderland herenigd. Gebruikmakend van de instabiele politieke situatie werd in 1579 de stadsmunt heropend en is er in de jaren 1579-1582 en 1589-1591 een omvangrijke reeks grote en kleine munten uitgegeven, bestaande uit enkele, halve en kwart daalders, stuivers en duiten.
In het graafschap Bergh was in 1546 Oswald II kinderloos overleden. De boedelscheiding van diens erfenis tussen Willem IV (1537-1586) en zijn broer Frederik (1545-1592) verliep niet vlekkeloos. Pas in 1577 kreeg Frederik door verovering Hedel in handen. Op basis van een in 1580 tussen graaf Frederik en het stadsbestuur van Zaltbommel gesloten tweejarig samenwerkingscontract heeft te Zaltbommel in de jaren 1580-1581 op naam van graaf Frederik ook Hedelse muntslag plaatsgevonden. Zie voor de overige muntplaatsen in de Nederlanden de lijst muntplaatsen.
In het begin van de Tweede Wereldoorlog heeft de gemeente Zaltbommel noodbiljetten (noodgeld) in omloop gebracht, gedateerd 4 mei 1940. Zie voor de overige plaatsen in de Nederlanden waar papiergeld is uitgegeven de lijst papiergeldplaatsen.
W.
Lit.:
Smit, B.C.H.J., De Muntslag in Bommel en de Bommelerwaard, in Tussen de Voorn en Loevestein, contactblad van de Historische Kring "Bommelerwaard, XV (1979) 35-41, 45-53, 81-91; XVI (1980) 3-14, 51-63; XVII (1981) 1-9, 21-32;
Tangelder, F.B.M., De stedelijke munt van Bommel 1579-1590, JMP (1956) 36-57;
Toele, A., en H. Jacobi, Het noodgeld van Nederland in de Tweede Wereldoorlog 1940-1945, Leiden 1996, blz. 300-301.
