Sovereign
Uit Wiki Munten en papiergeld
sovereign, benaming voor twee Engelse muntsoorten:
1. goudstuk in navolging van de grote reaal (reaal 9) van Oostenrijk van Maximiliaan I en Philips de Schone uit 1487, in 1489 ingevoerd door Hendrik VII (1485-1509) ter waarde van 1 pond, 20 shilling of 2 ryal (dubbele rozenobel). Op vz de tronende koning, op kz het vorstenwapen op de roos van Tudor; aanvankelijk met een gewicht van 15,55 g en een gehalte van 0,995 = 15,47 g fijn goud, doch in de jaren 1549-1553 sterk in gewicht en gehalte verlaagd en daarna op de oude voet hersteld, doch met een koers van 30 shilling (1½ pond).
Deze nieuwe stukken werden overigens zeer sporadisch geslagen, tot in de 17e eeuw, en de sovereign werd in 1592 feitelijk vervangen door nieuwe munten van 20 shilling, het pound met portret van Elisabeth I, de zgn. gouden lijsbet met een gewicht van 11,146 g en een gehalte van 0,916, vervolgens in 1603 bij de vereniging van Engeland met Schotland door de unite of gouden jacobus van Jacobus I (1603-1625) en uiteindelijk in 1662 door de guinea.
2. goudstuk ter waarde van 1 pond, ingevoerd in 1816 als standaardmunt ter vervanging van de guinea toen Engeland overging op de gouden standaard. Geslagen vanaf 1817 met een gewicht van 7,988 g en een gehalte van 0,917 = 7,33 fijn goud. Op vz het vorstenportret, op kz Sint Joris met de draak (1817-1825, 1871-1937), waarvan de stempels zijn gesneden door de Italiaanse graveur Benedetto Pistrucci, of het gekroonde koninklijke wapenschild (1825-1874). Deze munt kreeg in de loop van de 19e eeuw internationale betekenis als handelsmunt. Eveneens werden halve sovereigns gemunt en incidenteel en in kleine oplagen 2 en 5 sovereigns. Na een onderbreking sinds 1937 sinds 1957 weer geslagen als handels- en beleggersmunt.
In 1989 werd ter gelegenheid van de "500th anniversary of the gold sovereign" een oplage herdenkingsmunten van 1, 2 en 5 sovereign gemunt met op vz de tronende koningin Elizabeth II en op kz het gekroonde staatswapen, geplaatst op een Tudorroos, zoals op de eerste sovereign van 1489.
Ook in enkele Britse overzeese gebiedsdelen zijn van daar gedolven goud enkele en halve sovereigns gemunt, die te herkennen zijn aan de munttekens: Australië 1855-1931, mt. P(erth), SY (Sidney) en M(elbourne) met tot 1870 een afwijkende kz waarop de gekroonde landsnaam tussen twee samengebonden takken; Brits-Indië 1918, mt. I (Bombay); Canada 1909-1919, mt. C (Ottawa) en Zuid-Afrika 1923-1932, mt. SA (Pretoria). In Zuid-Afrika staat vanaf 1952 op de kz een reebok en de waarde 1 pond.
G. en W.
Lit.:
Brooke, G.C., English coins from the seventh century to the present day, Londen 1976;
Dyer, G.P., (ed.), Royal Sovereigns 1489-1989, Londen 1989;
Grierson, Ph., The origin of the sovereign and the symbolism of the closed crown, BNJ (1964) 118-134.
