Friese boer

Friese boer, soms ook Westfriese boer, oneigenlijke benaming voor de beeldenaar met het borstbeeld van een gebaarde man met bontmantel, bontmuts of klapmuts, en in de rechterhand een geschouderd zwaard. Dit portret werd ontleend aan het vorstenportret op de geliefde Saksische portretdaalders, met name van Johann van Saksen (1525-1530). Het werd aanvankelijk door Friesland gebruikt op hele en halve rijksdaalders (1583-1603) en weldra overgenomen op Westfriese hele en halve rijksdaalders (1586-1596) en op daalders van de Groninger Ommelanden (geslagen te Culemborg 1589). Later kwam het voor op Friese florijnen en hun onderdelen (1601-1691) en op Friese oorden (1608-1648).

Bij ontstentenis van een landsheer sinds de afzwering van Philips II in 1581 werd voor een anoniem portret gekozen, dat later blijkens een muntinstructie uit 1589 werd geïnterpreteerd als dat van "eenen olden Friesz", symbool voor de vrije Fries of de Friese vrijheid, doch geenszins te vereenzelvigen met een boer. Een betere term is dan ook "oude Fries" of "borstbeeld met muts".

G.

Lit.: Gelder, H. Enno van, Munten met de zg. Friese boer, De Beeldenaar (1987) 74-77.