Afbeeldingen op munten

afbeeldingen op munten, Door de eeuwen heen is de afbeelding het belangrijkste middel geweest bij het herkennen van munten. Wie de munt heeft uitgegeven en welke muntsoort het is wordt indringender uitgedrukt door de afbeelding op de munt dan door de teksten.

Vanaf het eerste gebruik van munten, rond 625 v. Chr. tot nu toe heeft de keuze van de afbeelding die men op de munt aanbracht een ontwikkeling doorgemaakt. Waarschijnlijk heeft het feit dat de munten door de gebruikers voornamelijk op hun uiterlijk beoordeeld worden, bijgedragen tot een sterk conservatisme.

Vaak is lang vastgehouden aan bekende, overal geaccepteerde afbeeldingen. Op de klassieke Griekse munten zijn vooral symbolen gebruikt, in de vorm van dieren, planten en voorwerpen en mythologische voorstellingen, zoals goden en godinnen; Griekse muntslag. Na de dood van Alexander de Grote (336-323 v. Chr.) wordt het gebruikelijk op de ene zijde het portret van de vorst te plaatsen en op de andere zijde een symbolische voorstelling. Op de meeste Griekse munten spelen de opschriften een sterk ondergeschikte rol. In de Romeinse republiek gebruiken de muntmeesters vooral afbeeldingen die verband houden met hun familie en voorouders, samen met mythologische voorstellingen. Terwijl de vroegere munten vooral "visuele naambordjes" waren, gaat in de Romeinse keizertijd een nieuw element een rol spelen Romeinse muntwezen. Naast het portret van de keizer of een van zijn familieleden wordt via de munt een boodschap aan de gebruiker gegeven. Bepaalde ideeën of meningen worden door middel van een personificatie weergegeven, aangevuld met een verklarende tekst. Een innovatie uit de Romeinse tijd is ook het afbeelden van concrete objecten, zoals het Colosseum te Rome. De Romeinse keizer gebruikte de munten om reclame te maken voor zijn persoon en zijn daden, zoals onze huidige overheden dat doen door middel van drukwerk en televisie.

In de vroege Middeleeuwen verdwijnen de afbeeldingen van de munten, zodat in de Karolingische tijd voornamelijk munten met alleen een summiere tekst gemaakt worden. Het Christelijke kruis wordt dan een vast onderdeel van de muntafbeelding, een plaats die het de gehele Middeleeuwen zal behouden. Vanaf de 10e eeuw wordt het weer gebruikelijk een kop of borstbeeld van de muntheer op de munten af te beelden. Dit portret is echter zeer schematisch en gaat niet verder dan een afbeelding van een man waarvan alleen aan de attributen (attribuut) te zien is dat het een koning of bisschop is. Vanaf de 12e eeuw gaan wapenschilden en andere symbolen uit de heraldiek een zeer belangrijke rol op de munten spelen. In de Renaissance vinden we op de munten voor het eerst sinds de Romeinse tijd een werkelijk gelijkend portret. Het vorstenportret samen met het wapenschild vormt de standaard voor afbeeldingen op munten tot in onze tijd. Voor munten van lagere waarde werd het zeer gebruikelijk in plaats van het portret het monogram van de vorst te gebruiken. Nadat vanaf het eind van de 18e eeuw in vele landen de republiek is uitgeroepen wordt ter vervanging van het vorstenportret veelal teruggegrepen naar personificaties.

In de 20e eeuw neemt het gebruik van "aardige plaatjes", voorwerpen of levende wezens die een zeker verband hebben met het land van uitgifte, sterk toe. Vooral op munten van nieuw gevormde staten, die niet kunnen teruggrijpen op een traditie zien we vaak een reeks van dieren of cultuurvoorwerpen.

De emissie van muntseries met een weinig traditionele beeldenaar kan heftige publieke reacties oproepen zoals in Nederland bleek bij de muntontwerpen van Bruno Ninaber van Eyben in 1982.

J.