Reduceermachine

reduceermachine, of reduceerbank, een machine waarmee van het model voor een munt, een patrijs of reductie in staal op ware grootte gemaakt wordt. Via tussenstappen worden hiermee de productiestempels gemaakt.

Tot het eind van de 18e eeuw werden stempels met de hand direct op ware grootte in staal gesneden. Nadat in het midden van de 18e eeuw de voorganger van de pantograaf uitgevonden was, volgde omstreeks 1780, gebaseerd op hetzelfde principe, een "tour a portrait", de eerste primitieve reduceermachine. Deze werd toegepast in de Munt in Parijs. In het begin van de 19e eeuw kwamen in veel Europese muntbedrijven dit soort machines in gebruik. Eén ervan, ontworpen door Braemt, bevindt zich in het muntmuseum in Brussel, een andere, ontworpen door Hulst, in de Koninklijke Bibliotheek, eveneens in Brussel. Pas na 1825 schafte men in Utrecht bij 's Rijks Munt een reduceerbank aan.

Het maken van stempels met deze machines gaat als volgt. De kunstenaar boetseert een model in gips of was. Een stalen of diamanten pen van de reduceermachine tast het oppervlak van het model af. Een aan de pen verbonden arm stuurt een burijn, die in het midden van de 19e eeuw vervangen werd door een kleine frees. Deze frees levert een verkleining (reductie) van het model, op de grootte van het te vervaardigen stempel, gefreesd in stempelstaal.

Deze reductie wordt gehard en gebruikt voor het vervaardigen, via nog enige tussenstappen, van de productiestempels. Reduceermachines werden in de loop der tijd verbeterd, maar de door 's Rijks Munt in 1892 aangeschafte, door Janvier in Parijs ontworpen reduceermachine voldoet nog altijd uitstekend. Modellen worden tegenwoordig niet meer van gips maar van kunsthars (plastic) gemaakt, relievo-machine.

K.