Kaartengeld

kaartengeld, vorm van noodgeld waarbij, omwille van de taaiheid van het materiaal, gebruik is gemaakt van speelkaarten.

Het oudste voorbeeld stamt uit 1685. In de Franse kolonie Quebec in Canada kwam de bevelhebber van het garnizoen aldaar op het idee om vanwege het gebrek aan muntgeld, de speelkaarten van zijn manschappen te vorderen om de soldij te betalen. In vieren gedeeld en per deel voorzien van een waardeaanduiding, handtekening en stempel werden de voormalige speelkaarten daarop als geld in omloop gebracht. Hoewel het kaartengeld tegen de zin van de Franse koning in omloop was gekomen, moesten meerdere emissies het voortdurend tekort aan kleingeld blijven bestrijden. Pas na de verovering van Quebec door de Engelsen in 1759 kwam een eind aan het gebruik van kaartengeld aldaar.

In Suriname was het Gouverneur Crommelin die, eveneens door gebrek aan muntgeld, in 1761 besloot om kaartengeld in omloop te brengen.

Het werd echter in een te grote oplage vervaardigd, aan het eind van de 18e eeuw was voor 4 miljoen gulden in omloop. De hierdoor veroorzaakte rampzalige financiële situatie van Suriname was voor Koning Willem I de aanleiding tot het oprichten van de West-Indische Bank. Deze stelde het kaartengeld in 1828 buiten omloop.

In 1782 werd door Joachim van Plettenberg, namens de VOC, van dik papier vervaardigd geld in omloop gebracht in de Nederlandse nederzetting Kaap de Goede Hoop. Ondanks dat het niet van speelkaarten is vervaardigd, kreeg dit geld in het spraakgebruik toch de naam "kaartengeld".

Op Curaçao is in 1806, in stukken van 1 tot 8 reaal, voor een bedrag van 3000 pesos aan kaartengeld uitgegeven door Gouverneur Changuion terwijl op Sint-Maarten kaartengeld is uitgegeven in 1778 en 1803. Het kaartengeld van beide eilanden is alleen uit schriftelijke vermeldingen bekend.

Tijdens de Franse revolutie zijn van speelkaarten vervaardigde emissies Billet de Confiance uitgegeven door een vijftal Franse gemeenten. Bij het noodgeld van de Duitse gemeenten uit de Eerste Wereldoorlog komen vier van speelkaarten vervaardigde emissies voor.

Lit.: McCullough, A. B., Money and Exchange in Canada to 1900, Toronto 1984. Bereshiner, Y., A collectors guide to paper money, New York 1977. Engelbrecht, C. L., Money in South Africa, Kaapstad 1987. Keller, A., Das Notgeld besonderer Art, München 1977.

Ed. v. G.