Generaliteitswapen

generaliteitswapen, het gekroonde wapen van de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden.

Voor het grootzegel van de Staten- Generaal werd in 1578 de klimmende leeuw gekozen, omdat die in de wapens van bijna alle gewesten voorkwam. Aanvankelijk een gouden leeuw op een zwart veld; de kleuren van het machtigste gewest Brabant. Na de Unie van Utrecht kreeg het wapen de Hollandse kleuren: een rode leeuw op een gouden veld. Uit protest tegen de Hollandse suprematie werden circa 1625 de kleuren omgewisseld: voortaan een gouden leeuw op een rood veld. In de ene voorpoot hield de leeuw een bundel met eerst zeventien pijlen (van de zeventien gewesten), na de Unie van Utrecht meestal zeven. In de andere het zwaard van de gerechtigheid.

Eerst werd boven het wapen een open gravenkroon gevoerd, in het midden van de zeventiende eeuw werd deze vervangen door een gesloten koninklijke kroon ten teken van soevereiniteit.

Op de generaliteitsmunten is deze verandering zichtbaar. Op de emissies van de gouden rijder van 1606 ziet men de open kroon, op die vanaf 1749 de gesloten kroon. Hetzelfde geldt voor de Nederlandse rijksdaalder van 1606: op de eerste emissies een open kroon, vanaf het midden van de zeventiende eeuw een gesloten kroon. Alle emissies van de zilveren rijder en zilveren dukaat van 1659 en van de drie gulden en onderdelen van 1694 voeren de gesloten kroon.

Lit.: Stuurman, J.G., De kroon op de leeuw in het Nederlandse wapen, JMP (1996) 141-165.

J.S.