Turkestan

Turkestan, ook gespeld Toerkestan, historische benaming voor een gebied in Centraal-Azië, dat Kazachstan (gedeeltelijk, het andere deel is Chinees Turkestan = Sin Kiang), Kirgizië, Tadzjikistan, Turkmenistan en Oezbekistan omvatte. Bekend onder de naam Russisch Turkestan werd het gebied in 1920 een autonome Socialistische Sovjetrepubliek die in 1924 werd opgedeeld in de gebieden zoals hiervoor genoemd. In 1925 werden deze gebieden als deelrepublieken opgenomen in de Sovjet-Unie (Rusland).

In het gebied, dat in de tweede helft van de 19e eeuw aan de Russische tsaar werd onderworpen, is gemunt in het emiraat Buchara (ook gespeld Bochara, Bokhara, Boekharije,enz.) en de kanaten Khiva (1920-1924 Sovjet-Volksrepubliek Khwarezm) en Khokand (ook gespeld Kokand). Het emiraat Buchara in het zuiden van Russisch Turkestan werd in 1866 door Russische troepen overlopen; in 1868 werd het een Russische vazalstaat. In 1917 moest de emir Buchara een grondwet geven. In 1920 werd hij gedwongen het emiraat te verlaten, waarna Buchara werd opgenomen in Russisch Turkestan. Het maakt thans deel uit van Oezbekistan.

De emirs hebben er gemunt volgens het stelsel 44 falus (pul) = 1 zilveren tenga; 1 tenga (tanga, tanka) = 1 gouden tilla of dinar. In de jaren 1918-1919 is er nog papiergeld uitgegeven in coupures van 20 tot 10.000 tenga's. 1 tenga was toen 20 Russische kopeken waard.

Het khanaat Khiva, ten oosten van de Kaspische Zee en ten zuiden van het Aralmeer, had al in de 17e eeuw contacten met de Russen, die het in 1873 bezetten en het in 1875 annexeerden. In Khiva gold hetzelfde monetaire stelsel als in Buchara. In de 19e eeuw zijn er tot 1856 zilveren tenga's en gouden halve tilla's geslagen, daarna ook koperstukken van 1 falus. Sinds H 1337 (1918 AD) waren munten in tenga-waarden van koper of messing. In 1918 werd er papiergeld in omloop gebracht in coupures van 200 tot 2500 tenga's. Evenals in Buchara ging men daarna snel over op de Russische roebel: 1 tenga = 20 Russische kopeken. In 1920 werd Khiva onder de naam Khwarezm een Sovjet-Volksrepubliek en het heeft als zodanig ook munten uitgegeven. In 1924 werd Khwarezm opgenomen in Russisch Turkestan; thans maakt het gebied gedeeltelijk deel uit van Turkmenistan en van Oezbekistan.

Het khanaat Khokand, dat in 1833 zijn uiteindelijke vorm kreeg, ligt in het oosten van Russisch Turkestan. Interne machtstrijd maakte het de Russen gemakkelijk het khanaat in 1875 te annexeren. Khokand was van 1918-1920 korte tijd onafhankelijk, van 1920-1924 een Sovjet-Volksrepubliek en werd vervolgens opgenomen in de Sovjet-Russische deelrepubliek Oezbekistan. Men had er hetzelfde muntstelsel als in Buchara en Khiva. Vanaf H 1249 (1833 AD) zijn er munten geslagen in koper van 1 pul, in zilver van 1 tenga en in goud van 1 tilla.

W.