Franc
Uit Wiki Munten en papiergeld
franc, (Ned. = frank) munteenheid in Frankrijk en vele andere landen. De naam franc is ontstaan tijdens de regering van Jan II die in 1360 vrijkwam uit Engelse gevangenschap. Hij voerde een gouden munt, de franc d'or, in met een waarde van één livre tournois. De herkomst van de naam 'franc' is onzeker. Hij kan afgeleid zijn van het omschrift 'FRANCORUM REX'. Maar ook kan hij samenhangen met het vrijkomen van de koning (franc = vrij).
Hoewel de koers van dit goudstuk weldra hoger was dan 1 livre, bleef de naam frank in gebruik als synoniem van de rekeneenheid livre. In 1577 werd de naam frank opnieuw aan een muntstuk gegeven, ditmaal aan de zilveren frank van Hendrik III, ook uitgegeven voor 1 livre tournois. Wederom ging het verband tussen rekeneenheid en muntstuk weldra verloren, maar frank bleef een gebruikelijke naam voor livre. Toen in de Franse Revolutie het muntstelsel decimaal werd, koos men voor de nieuwe munteenheid de naam frank, onderverdeeld in 10 décimes of 100 centimes (décime, centime).
De naam décime verdween na 1815 maar de franc van 100 centimes was tot 2002 altijd de basis van het Franse muntstelsel. De opnieuw ingevoerde naam 'franc' komt het eerst voor op een zilveren 5 frank-stuk en op papiergeld van 1795. De zilverinhoud van de frank (gewicht 5 g, gehalte 0,900 dus 4,5 g, slechts een fractie meer dan het livre van vóór de Revolutie) werd definitief geregeld in de wet van 1803 (franc-Germinal) die de waarde bepaalde tot na de Eerste Wereldoorlog. Daarna trad een snelle ontwaarding in, voortgezet na de Tweede Wereldoorlog.
Dit leidde ertoe dat in 1960 een nieuwe frank werd ingevoerd, gelijk aan 100 oude frank; voor de beeldenaar werd teruggegrepen op de zilveren frank van 1898. In de tijd van de Franse overheersing is de frank ook in Nederland (1810-1813) en België (1794-1814) de munteenheid geweest. Toen België in 1830 zelfstandig werd, werd daar in 1832 naar Frans voorbeeld een frank ingevoerd als munteenheid.
Behalve in België werd de Franse frank door vele andere Europese en buiten-Europese landen in de 19e eeuw als voorbeeld bij hervorming van hun muntwezen overgenomen. Zwitserland deed dat in 1850 en handhaafde de naam frank voor zijn munteenheid tot op heden. In 1865 verenigden Frankrijk, België, Zwitserland, Italië en Griekenland zich tot de Latijnse Muntunie met de frank, onder diverse namen, als eenheid.
Veel andere landen sloten zich in de praktijk daarbij aan. De Franse frank is thans nog munteenheid in een aantal voormalige Franse koloniën (CFA-frank, CFP-frank), de Luxemburgse frank was gekoppeld aan de Belgische.
K.
Lit.: Petit, C. J., La difficile mise en oeuvre d'un nouveau système monetaire. Rennes, 1972; Sédillot, R., LeFranc, Histoired'une monnaie des origines d nos jours, Parijs 1953; Mazard, J., Histoire monetaire et numismatique contemporaine, 1790-1967. Parijs 1965-1968.
