Zodiak
Uit Wiki Munten en papiergeld
zodiak, of zodiac, denkbeeldige gordel van twaalf sterrenbeelden waarin de schijnbare zonneweg of ecliptica ligt: de tekens van de dierenriem. Al sinds de Oudheid komen de tekens van de dierenriem op munten (en later penningen) voor. Op Romeinse keizerlijke en provinciale munten komt de zodiak soms voor; Romeinse muntwezen. Hij wordt voorgesteld als een ellips- of cirkelvormige band verdeeld in twaalf vakjes met de afbeelding van de dierenriemtekens. De zodiak komt bijvoorbeeld voor op een aantal Romeinse munten van Hadrianus, Antoninus Pius, Commodus, Elagabalus, Julia Maesa (geslagen te Amastris), Severus Alexander (geslagen te Perinthus), Constantijn de Grote en op enkele contorniaten (contorniaat).
In India introduceerde de Mogolkeizer Akbar (1556-1605) (Mogols) in zijn 30e regeringsjaar, naast de gangbare islamitische kalender gebaseerd op maanjaren, voor zijn regeringsjaar het zonnejaar; jaartelling. De twaalf maanden van het zonnejaar vielen samen met de maanden van het daarbij behorende dierenriemteken. Ook op de munten werden deze maanden, in Perzische benamingen, vermeld en de opeenvolgende emissies vormden zodoende maandelijkse uitgiften.
Zijn zoon en opvolger Jehangir (1605-1627) verving in zijn 13e regeringsjaar de naam van de maand door het bijbehorende teken van de dierenriem. De eerste emissies van deze zodiakmunten bestaan uit zilveren roepies geslagen te Ahmedabad, met de respectievelijke dierenriemtekens Aries, Taurus, Gemini, Cancer en Leo. De daaropvolgende emissies bestaan hoofdzakelijk uit gouden zodiakmohurs, geslagen te Agra en omvatten alle 12 tekens van de dierenriem.
Het afbeelden van zowel menselijke als dierlijke wezens was in strijd met de islamitische leer en na het overlijden van Jehangir werd het gebruik van deze munten door zijn orthodoxe zoon en opvolger Shah Jahan (1628-1658) op straffe van de dood verboden; ze dienden voor ommunting naar de Munt te worden teruggezonden. Reeds vroeg in de 17e eeuw spraken de munten met het zodiakteken tot de verbeelding van westerse handelaren, waardoor een vraag ontstond waaraan niet voldaan kon worden, met het gevolg dat men zijn heil zocht in het nabootsen van deze munten, zodat er thans meer 17e- en 18e-eeuwse nabootsingen dan authentieke exemplaren bestaan.
L.
