Handelingen

Tessera

Uit Wiki Munten en papiergeld

tessera, Grieks voor vierkantig. Oorspronkelijk werden hiermee o.a. vierkante tabletten, dobbelstenen en mozaïeksteentjes aangeduid. Daarnaast werd de term tessera (mv. tesserae) in de Oudheid ook gebruikt voor alle kleine muntachtige voorwerpen die niet tot de officiële door de stad of de staat uitgegeven muntreeksen behoren. Zowel de vorm (rond, vierkant of langwerpig) als het materiaal waaruit ze vervaardigd werden, kunnen van zeer uiteenlopende aard zijn, van brons, lood, glas, ivoor, steen tot klei.

De afbeeldingen op de tesserae zijn zeer gevarieerd: cijfers, letters, portretten, goden, personificaties, erotische voorstellingen (deze categorie is bekend onder de naam spintriae), enzovoort. De functie van deze tesserae is meestal moeilijk te achterhalen, maar sommige fungeerden als toegangsticket, andere als controlemiddel bijvoorbeeld bij graanuitdelingen, als kleingeld, verzegeling, legitimatiebewijs, speelsteen, gewicht of amulet.

Een bijzondere categorie vormen de zgn. tesserae nummulariae uit de Romeinse tijd. Dit zijn benen of ivoren staafjes van 3 tot 10 cm lang en 7 a 12 mm breed. Ze zijn voorzien van een oog en dragen op de vier zijden inscripties, die de naam van een Romeinse slaaf gevolgd door de naam van zijn meester, een datering met aanduiding van de consuls en de afkorting SP voor spectavit (= heeft nagekeken) vermelden. Deze staafjes dateren alle uit de periode 96 v.Chr.-86 n.Chr. en werden gebruikt door de Romeinse geldwisselaars/bankiers (nummularii) voor het verzegelen van zakken met op echtheid of metaal nagekeken munten. Van deze categorie bestaan verschillende 17e en 18e-eeuwse vervalsingen.

v.H.

Lit.:

Mlasowsky, A., Die antiken Tesseren im Kestner-Museum Hannover (Sammlungskatalog 10), Hannover 1991;

Turcan, R.. Nigra moneta (Coll. du centre d'études romaines et galloromaines. Nouvelle série 6), Lyon 1987.