Ridderorden

ridderorden, waren oorspronkelijk gemeenschappen van ridders die herkenbaar waren aan hun zichtbaar gedragen ordetekens; Gulden Vlies. Later kwam het accent meer te liggen op het draagteken als onderscheidingsteken en konden de ordetekens gerekend worden onder de officiële decoraties: eervolle onderscheidingen verleend aan personen die zich op bijzondere wijze verdienstelijk hebben gemaakt. De meeste orden kennen uiterlijke draagtekens in de vorm van kruisen, penningen en andere eretekenen. Orden en decoraties worden in het algemeen verleend door het Staatshoofd, daarnaast bestaan er Kerkelijke onderscheidingen en die van diverse internationale en nationale organisaties. De draagtekens ervan worden tot de numismatiek gerekend.

De belangrijkste Nederlandse ridderorden zijn:

Militaire Willemsorde, hoogste dapperheidsonderscheiding voor militairen, ingesteld in 1815. Ordeteken: een goudgerand wit-geëmailleerd Malthezer kruis op een groen geëmailleerd Bourgondisch stokkenkruis en daarop een gouden vuurstaal. Het ordelint is oranje met twee blauwe biezen.

Orde van de Nederlandse Leeuw, hoogste Nederlandse burgerlijke orde, ingesteld in 1815. Ordeteken: een wit-geëmailleerd Malthezer kruis, met tussen de benen vier gouden letters W en op het kruis een blauw geëmailleerd medaillon met op de vz de tekst VIRTUS NOBILITAT (deugd adelt) en op de kz de Nederlandse leeuw met de blokjes uit het Rijkswapen. Het ordelint is blauw met twee oranje biezen.

Orde van Oranje-Nassau, ingesteld in 1892. Ordeteken: een blauw met witgerand geëmailleerd Malthezer kruis op een lauwerkrans. Op het kruis een medaillon, blauw met wit gerand. In het blauw de Nederlandse leeuw met de blokjes uit het Rijkswapen; in het wit de spreuk JE MAINTIENDRAI. Het ordelint is oranje met twee blauwe biezen langs de rand; oranje en blauw zijn gescheiden door een smalle witte streep.

De belangrijkste Belgische ridderorden zijn: Leopoldsorde, ingesteld in 1832. Ordeteken: een wit-geëmailleerd Malthezer kruis op een gouden of groen geëmailleerde lauwer/eikenkrans (afhankelijk van de klasse), met daarop een medaillon met op de vz de Belgische leeuw, met als omschrift de spreuk L'UNION FAIT LA FORCE en op de kz de initialen LR. Het ordelint is violet-rood.

Orde van Leopold II, ingesteld in 1900. Ordeteken: een wit-geemailleerd Malthezer kruis op een gouden of groen geëmailleerde eikenkrans (afhankelijk van de klasse), met daarop een medaillon met de Belgische leeuw, met als omschrift de spreuk L'UNION FAIT LA FORCE. Het ordelint is blauw met een zwarte bies. Kroonorde, ingesteld in 1897. Ordeteken: op een stralenkrans een vijfarmig wit-geëmailleerd Malthezer kruis, daarop een medaillon met op de vz een kroon en op de kz de dubbele initiaal L van Leopold II. Het ordelint is rood.

Voor Luxemburg:

Orde van de Eikenkroon, ingesteld in 1841. Ordeteken: een wit geëmailleerd spiekruis op een gouden of groen geëmailleerde eikenkrans (afhankelijk van de klasse). Op het kruis een groen geëmailleerd medaillon met de initiaal W van Willem II, koning der Nederlanden en groothertog van Luxemburg (1840-1849). Het ordelint is oranje met drie groene biezen.

Van de pauselijke ridderorden zijn de belangrijkste:

Christusorde, ingesteld in 1847. Ordeteken: een gouden rood geëmailleerd kruis met aan de uiteinden van de armen twee zijwaartse spitsen, op dit kruis een wit geëmailleerd Latijns kruis.

Orde van de H. Gregorius de Grote, ingesteld in 1831. Ordeteken: een geëmailleerd Malthezer kruis met daarop een medaillon met een afbeelding van Gregorius de Grote, met zijn naam als omschrift. Het ordelint is rood met twee gele biezen.

Orde van de H. Silvester, ingesteld in 1841. Ordeteken: een gouden Malthezer kruis met daarop een medaillon met een afbeelding van Silvester. Het ordelint is rood met zwart.

Lit.:

Bander van Duren, P., Orders of the knighthood and of Merit, the pontifical, religious and secularised Catholic-founded orders and their relationship to the Apostolic See, Gerrards Cross (Bucks, UK) 1995;

Bax, W.F., De Nederlandse ridderorden en onderscheidingen, Rotterdam/Den Haag 1951; idem, Ridderorden en eretekens, in JMP, zie daarvoor het literatuuroverzicht in JMP (1992-1)122;

Bourdier, L., Les ordres français et les récompenses nationales, Parijs, 1927;

Heerdt, C. van, Nederlandse en buitenlandse ridderorden en onderscheidingen, Amsterdam 1965;

Heyden, H. von, Ehrenzeichen, Frankreich und Belgien, Frankfurt 1903;

Keymeulen, A. van, en I. Suetens, Munten en eretekens van het koninkrijk België 1831-1976, Brussel 1977;

Nimmergut, J., Handbuch Deutsche Orden, 1989;

Quinot, H., Recueil illustré des ordres de chevalerie et décorations belges de 1830-1963, Brussel z.j. (1963).