Reinigen van munten

reinigen van munten, is een riskant en specialistisch werk dat bij zeldzame of kostbare exemplaren beter aan een deskundige overgelaten kan worden.

Voor het hierna volgende overzicht is gebruik gemaakt van de ervaringen van het Koninklijk Penningkabinet te 's-Gravenhage. Een samenvatting hiervan is gepubliceerd door R. W. M. de Graaf, die een aantal jaren belast is geweest met het reinigen van munten en penningen.

Het verdient aanbeveling om munten alleen te behandelen indien dat noodzakelijk is om het stuk te conserveren of te determineren. Als het doel van de reiniging alleen maar het verfraaien van het uiterlijk is, moet men zich wel realiseren dat er nooit iets aan het muntoppervlak toegevoegd kan worden. Reinigen betekent altijd dat de munt chemisch of mechanisch aangetast wordt en er delen van het oppervlak zullen verdwijnen. In sommige gevallen kan voorzichtig schoonmaken echter wel zin hebben.

Poetsen, borstelen en andere mechanische bewerkingen zijn uit den boze, omdat hierdoor het muntoppervlak op een onnatuurlijke manier gepolijst wordt of er ontstaan krassen. Alleen een vakman is in staat om dikke korsten op mechanische wijze voor een groot deel weg te werken.

Voorzichtige chemische reiniging zonder poetsen en dergelijke is vaak wel mogelijk. Hierbij wordt de munt in een oplossing gelegd. Gebruik als oplosmiddel altijd gedestilleerd water. Dit bevat geen zouten die later met het muntoppervlak kunnen gaan reageren. Het gebruik van gedestilleerd (of gedemineraliseerd) water is vooral bij koperen munten van belang, omdat anders binnen een paar weken de corrosie weer terugkomt. Na elke behandeling moet de munt goed gespoeld worden met gedestilleerd water.

Soms is het nodig om eerst te neutraliseren, voordat men aan de volgende handeling begint. Inwerking van een zuur wordt geneutraliseerd met een basische oplossing, ook wel hydroxide of loog genoemd. Een basische oplossing is weer te neutraliseren met een zuur.

Na het einde van de behandeling moet elke munt gedroogd worden na de laatste spoelbeurt. Dit gebeurt het veiligste met warme lucht (bijvoorbeeld met een haardroger).

Gebruik altijd verdunde oplossingen. Met een verdunde oplossing verloopt het chemische proces langzamer en is daardoor beter te controleren. Het is heel gebruikelijk dat een reiniging enkele dagen duurt.

Veilige basische oplossingen voor goud en zilver zijn: ammonia en natriumcarbonaat (soda). Voor zure oplossingen kan men het beste zwakke zuren als citroenzuur of azijnzuur gebruiken (alleen de zuivere stof gebruiken, geen citroensap en huishoudazijn).

Meestal is goud goed te reinigen met een gewoon afwasmiddel. Daarna goed spoelen met gedestilleerd water.

Eenvoudige verkleuringen en vlekken op zilver en nikkel zijn te behandelen met een watje gedrenkt in ammonia. Daarna weer goed spoelen.

Voor koper en andere metalen gebruikt de vakman wel verschillende oplossingen, maar een leek richt meestal meer schade aan dan dat de behandeling een succes is.

Als behandeling met een basische oplossing geen resultaat heeft, kunt u een zure oplossing gebruiken en omgekeerd. Het is dan verstandig om de munt eerst goed enkele malen te spoelen met gedestilleerd water, voordat de munt in een ander bad gelegd wordt.

Speciale technieken als elektrolyse (= chemische reactie met behulp van een elektrische stroom) en ultrasoon reinigen (= mechanische reiniging door middel van geluidsgolven), zijn alleen weggelegd voor de vakman.

Reductie met behulp van een onedeler metaal is wel goed zelf te doen. De uitvoering is als volgt: pak een gouden of een zilveren munt zeer los in aluminiumfolie en leg het dan in een zwak zure of een zwak basische oplossing. Beëindig de behandeling na ongeveer een kwartier en beslis dan of de procedure wel of niet herhaald wordt.

De reactie berust op het verschil in edelheid tussen de gebruikte metalen. De oxiden en zouten op het muntoppervlak worden tot metaal gereduceerd en het onedele aluminium lost juist op. Ook hier weer goed spoelen, omdat er anders ook aluminiumzouten op de munt achterblijven.

De veiligste mechanische reiniging bestaat uit de munt goed wrijven met zuurvrije vaseline of petroleum. Dit is vooral aan te bevelen voor koper en minder edele metalen als zink en ijzer. Bovendien beschermt het achterblijvende laagje vaseline de munt tegen verdere aantasting.

Zie ook: reinigen van papiergeld.