Imperator

imperator, titel die op Romeinse munten zeer regelmatig voorkomt, enerzijds als eretitel, anderzijds als voornaam (praenomen) van de keizer.

Een zegevierend veldheer kon door zijn soldaten als imperator worden toegejuicht; deze eretitel werd dan nadien door de senaat bekrachtigd en af en toe op republikeinse maar vaak op keizerlijke munten vermeld, meestal afgekort als IMP.

Wanneer deze eer een generaal meer dan eens te beurt viel, werd de titel genummerd; zo bijvoorbeeld op aurei en denarii van Sulla uit 84-83 v.Chr.: IMPER ITERUM ( = imperator voor de tweede keer), op asses van Augustus: tot maximaal IMP XX. Van de regering van Gallienus (253-268 n.Chr.) af ontstond de gewoonte deze eretitel jaarlijks toe te kennen. Zo komt IMP XXXXIII (= 43) op solidi van Theodosius II overeen met het 43ste regeringsjaar van deze keizer (= 443-444 n.Chr.).

Augustus verving zijn voornaam Gaius door imperator. Hierdoor verwees hij indirect naar één van de belangrijkste pijlers waarop de keizerlijke macht sinds 27 v.Chr. berustte: het imperium proconsulare waardoor de keizer het opperbevel over het leger werd toevertrouwd.

Imperator evolueerde zo tot de aanduiding van de keizerlijke macht in het algemeen en in de antieke literatuur werd het de meest gebruikte term voor keizer. Sinds de 15e eeuw was het ook de gebruikelijke vertaling voor "keizer" in de Latijnse titulatuur van de Duitse keizer.

Vanaf het begin van de 4de eeuw wordt IMP op munten meestal vervangen door DN (Dominus Noster), dat niet eerder op Romeinse munten voor kwam. Op keizersmunten uit de Griekse wereld komt de Griekse afkorting voor imperator: AVT of AVTOK autokrator voor.

v.H.