Gaspenning
Uit Wiki Munten en papiergeld
gaspenning, penning speciaal geslagen voor het gebruik in muntgasmeters.
De eerste muntgasmeters zijn in Nederland in 1895 ingevoerd en werkten met muntstukken van 2 1/2 cent. In de loop der jaren nam het aantal muntgasmeters sterk toe; zozeer zelfs dat rond de Eerste Wereldoorlog de meeste in omloop zijnde 2 1/2 centstukken in gasmeters zaten. Toen er aan het einde van de Eerste Wereldoorlog schaarste aan 2 1/2 centstukken kwam, moesten de bedrijven naar andere mogelijkheden zoeken en werden er, naar buitenlands voorbeeld, speciale gaspenningen gemaakt.
De gebruikers konden deze penningen bij de gasbedrijven kopen. Een bijkomend voordeel voor de gasbedrijven was dat bij verhoging van de gasprijs de prijs van de gaspenningen eenvoudig verhoogd kon worden zonder dat de gasmeters veranderd hoefden te worden. De penningen waren van messing of aluminium en hadden hetzelfde formaat als de munten van 2 1/2 cent.
Om te voorkomen dat er toch nog munten van 2 1/2 cent in de meters gestopt werden, werd de sleuf van de meter van een versmalling voorzien en kregen de nieuwe gaspenningen een uitsparing in de rand.
(Helaas zag men al vrij snel ook 2 1/2 centstukken met uitsparingen). Later zijn er ook gaspenningen van afwijkende formaten gemaakt.
In navolging van de gasbedrijven hebben ook de elektriciteitsbedrijven munt(elektriciteits)meters ingevoerd.
Nog voor de Tweede Wereldoorlog zijn meters in gebruik genomen die geschikt waren voor het gebruik van dubbeltjes, kwartjes en guldens. In 1942 zijn ter vervanging van deze munten zinken gas- en elektriciteitspenningen van overeenkomstig formaat geslagen door 's Rijks Munt. Gaspenningen tonen meestal de naam van de gemeente waar het gasbedrijf gevestigd was. Er zijn penningen zonder waardeaanduiding, penningen met een waardeaanduiding in geld, 2 1/2 - 10 - 25 - 100 cent, en penningen met vermelding van een volume gas, 1/3 - 1/2 -1 - 2 1/2 - 5 - 10 m3.
Elektriciteitspenningen tonen meestal de waarde in geld, 2 1/2 tot 100 cent, en maar een enkele maal de hoeveelheid energie, 1 KWU (kilowattuur). Door de opkomst van het girale betalingsverkeer zijn in de loop van de zestiger jaren de muntgas- en elektriciteitsmeters buiten gebruik gesteld.
Lit.: Kooy, A. J., Catalogus van Nederlandse betaal- en reclamepenningen, Vriezenveen, 2e druk 1987, blz. 100-140.
