Oekraïne

Oekraïne, republiek ten noorden van de Zwarte Zee. Door de uitermate strategische ligging is het gebied eeuwenlang door machthebbers van daarbuiten overheerst. Toen als gevolg van de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie de machtsverhoudingen in Midden- en Oost-Europa onzeker waren geworden, constitueerde zich in Kiev een Centrale Raad (Central Rada) als vertegenwoordiging van de Oekraïense politieke stromingen. Op 19 november 1917 werd de Volksrepubliek uitgeroepen als deel van een nog te vormen federatieve Russische staat. De Rada had echter niet de steun van de centrale bolsjevistische regering.

Op 22 januari 1918 volgde de proclamatie van Oekraïne tot soevereine staat. Interne verdeeldheid leidde tot grote politieke instabiliteit. Op 30 december 1922 sloot Oekraïne (uitgezonderd enkele gebieden in het westen), formeel als initiatiefneemster, met de Russische, de Witrussische en Transkaukasische Socialistische Sovjet-Republieken een staatsverdrag ter constituering van een federale Sovjet-Unie. Van 1941-1943 was Oekraïne door de Duitsers bezet.

Na de val van het centrale communistische regime van de Sovjet-Unie riep Oekraïne op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit en zei op 5 december het staatsverdrag van 30 december 1922 op. Het op poten zetten van een geordende geldcirculatie leverde de Central Rada grote moeilijkheden op.

De munteenheid werd de karbovanets (het Oekraïense woord voor roebel) = 2 hriven = 200 shahiv. In 1917 gaf de Central Rada biljetten uit van 100 karbovantsiv. In 1918 volgde de uitgifte van ongedateerd schatkistpapier van 25 en 50 karbovantsiv en postzegelgeld van 10, 20, 30, 40 en 50 shahiv. Voorts werden in 1918 3,6% rentedragende staatsobligaties van 50, 100, 200 en 1.000 hryven tot de circulatie toegelaten, terwijl de losse rentecoupons ervan voor resp. 90 shahiv, 1 hryven 80 shahiv, 3 hryven 60 shahiv en 18 hryven mochten circuleren. Ook 5% Russische staatsobligaties van 1.000-1.000.000 roebel (mits van een speciaal stempel voorzien) mochten in betaling worden aangenomen; in 1918-1920 volgden nog meer nooduitgiften in hryven- en karbovanetswaarden.

Na het staatsverdrag van 1922 werd de roebel van de Sovjet-Unie munteenheid. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden door de Duitsers biljetten gedrukt van 1, 3 en 5 roebel, 1 chervonets (= 10 roebel), 3 chervontsa en 5 en 10 chervontsiv (gedateerd 1941) die nooit in omloop zijn gebracht. Daarna gaf de Zentralnotenbank Ukraine in 1942 biljetten uit van 1-500 karbovanets (Du. karbowanez); 1 karbovanets = 10 Reichspfennig.

Na de Duitse bezetting werd de roebel van de Sovjet-Unie weer het officiële betaalmiddel. De republiek van 1991 keerde terug naar de karbovanets; tijdens de overgang van de roebel naar de karbovanets gaf Oekraïne ter beperking van ongelimiteerde uitvoer van schaarse goederen, couponkaarten (te vergelijken met distributiekaarten) uit, die in verschillende waarden waren gedrukt. Zij waren een maand geldig en werden aan werknemers verstrekt in bedragen die gelijk waren aan hun lonen.

Elke kaart, die verknipt kon worden, had veelvouden van 1, 3, 5 en 10 karbovanetscoupons. Bij aankopen in roebels moest een gelijk bedrag aan coupons worden overgelegd. In januari 1992 begon Oekraïne losse coupons in karbovanetswaarden uit te geven, die als zelfstandige biljetten konden circuleren. De 1991 gedateerde coupons hadden waarden van 1-100, die van 1992 van 100-1.000 en die van 1993 van 2.000-100.000 karbovantsiv.

In 1996 ging men over op de hryven = 100 kopiyka (mv: kopiyok) en 1 hryven = 100.000 oude karbovanets; ISO 4217-code UAH. De bankbiljettenemissie van 2003-2011 bestaat uit coupures van 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 200 en 500 hryven. De hryven wordt in Latijns alfabet ook geschreven als hryvnia en grivna. De circulatie munten volgens het 1-2-5 systeem zijn geslagen tot 2012. Er zijn veel verzamelaarsmunten geproduceerd.

W.

Lit.:

Hahnel, K., Ukrainisches Geld, Der Geldscheinsammler (1992) nr. 3, blz. 127-129; Persijn, A., Das papiergeld der Ukraine, Der Geldscheinsammler (1992) nr. l,blz. 5-9.

• 

•