Handelingen

Roomse Rijk

Uit Wiki Munten en papiergeld

Versie door MyWikiAdminEnc (overleg | bijdragen) op 6 feb 2017 om 03:04 (1 versie geïmporteerd)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Roomse Rijk, volledig: Heilige Roomse Rijk der Duitse natie (Lat. Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicae). Sinds de 15e eeuw gebruikelijke aanduiding van het oude Duitse (keizer)rijk. Het omvatte het oostelijke deel van het vroegere Frankische rijk van Karel de Grote, dat onder diens nakomelingen is verdeeld (in 843 en 870). Het heeft tot 1806 bestaan. De westgrens werd aanvankelijk door de rivieren Saöne en Schelde gevormd; in 1529 werden het zgn. Kroon-Vlaanderen en Artesië door Frankrijk aan het Duitse Rijk afgestaan. Sindsdien maakten alle Nederlanden deel uit van het Duitse rijk.

De Noordelijke Nederlanden hebben zich echter in 1648 (Vrede van Munster) van het Duitse rijk losgemaakt en de Zuidelijke Nederlanden in 1801. In 962 werd de Duitse (Rooms) koning (Lat. Rex Romanorum) door de paus tot Duits keizer (Lat. Romanorum Imperator) gekroond. Sindsdien is deze keizertitel aan het Duitse koningschap verbonden.

De macht van de keizer die zich in de eerste eeuwen na Chr. over de gehele christelijke wereld met Rome als middelpunt had uitgestrekt, beperkte zich voortaan tot het Duitse rijk. Aangezien dit rijk zich als de voortzetting van het Romeinse keizerrijk beschouwde, duidde het zich als Rooms (d.w.z. Romeins) Rijk (Lat. Imperium Romanum) aan.

Het Duitse rijk bestond uit een groot aantal in feite onafhankelijke staten. Sinds ongeveer 1250 werd de Duitse koning door de keurvorsten gekozen en althans tot 1530 door de Paus tot keizer gekroond. Sinds ca. 1500 werd de keizer geacht door de keuze van de keurvorsten, los van een kroning in Italië, keizer te zijn geworden. De macht van de Duitse koning/keizer werd echter niet zozeer door diens verkiezing, maar door andere factoren bepaald, zoals de "Hausmacht" die de Habsburgers bezaten; Habsburgse huis.

De Nederlanden hebben weliswaar lange tijd deel van het Duitse rijk uitgemaakt, maar de gelding van de Duitse rijkswetten, ook die op muntgebied (Reichsmünzordnungen) beperkte zich sinds 1548 (Bourgondische kreits) tot de niet-Bourgondische Nederlanden, zoals Luik en Kamerijk (Cambrai) en daarnaast, maar dan alleen voor zover het de Duitse rijkswetgeving op muntgebied betrof, tot de rijkssteden (rijksstad), die hun muntrecht rechtstreeks aan de Duitse keizer ontleenden.

Op Reichsmünzordnungen gebaseerde munten dragen de titel van Duits keizer (Romanorum Imperator) met daaraan sinds de 16e eeuw toegevoegd electus (lat. = gekozen). Sindsdien kozen de keurvorsten de Duitse keizer immers rechtstreeks. De titels Romanorum Imperator en Romanorum Rex komen ook op munten uit de Bourgondisch/Spaanse en later Oostenrijkse Nederlanden voor; ingeval de Habsburgse (later: Habsburg/Lotharingse) vorsten tevens Duits keizer waren: Maximiliaan van Oostenrijk, Karel V, Karel VI, Maria-Theresia (gemalin van keizer Frans I), Jozef II, Leopold II en Frans II.

Na de opheffing van het Heilige Roomse Rijk in 1806 en de nederlaag van Napoleon in 1815 verenigden de Duitse vorsten en steden zich in de Duitse Bond.

Van de ruim honderd staten en steden (stedelijke munten) met eigen muntslag binnen de grenzen van het Roomse Rijk zijn alleen diegene opgenomen die een directe relatie met de Nederlanden hadden: Gulik, Gulik-Berg, Keulen, Kleef (possiderende vorsten), Munster, Oost-Friesland (Edzard) en Zinna. Voor de muntslag in de Nederlanden waren verder vooral van belang: Bohemen (Beemse groschen, joachimsdaalder, Praagse groten) en Saksen (daalder, Meissner groschen, reichstaler, schrikkelberger), beide grenzend aan het aan zilvermijnen zeer rijke Ertsgebergte, tegenwoordig de grens tussen Duitsland en Tsjechië. Zie verder: Bondsrepubliek Duitsland, Duitse Democratische Republiek (DDR) (DDR), Duitse keizer en Duitse Rijk.

Keizers van het Roomse rijk en koningen van Duitsland

De lijst geeft de namen van degenen die sinds Karel de Grote de titel keizer der Romeinen hebben gevoerd; sinds de 10e eeuw zijn dat uitsluitend koningen van Duitsland (ook Rooms koning genoemd) geweest. Tevens zijn opgenomen degenen die de titel Rooms koning voeren, zonder tot keizer gekroond te zijn. Het eerste jaartal geeft de keuze tot Rooms koning weer (soms nog tijdens het leven van zijn voorganger - meestal zijn vader). Als er drie jaartallen staan, geeft het tweede jaartal de keizerskroning weer; het derde jaartal is dan het moment van overlijden of aftreden.

J.S.

Lit.:

Engel, E., en E. Holtz (ed.), Deutsche Könige und Kaiser, Leipzig 1990;

Wilson, P., The Holy Roman Empire. A Thousand Years of Europe‚‘s History, Penguin Books 2016.



  • Roomse rijk barbarossa penning Maastricht.jpg
  • Roomse rijk hendrik III penning Utrecht.jpg
  • Roomse rijk keizers 1.jpg
  • Roomse rijk keizers 2.jpg
  • Roomse rijk koenraad II deventer.jpg
  • Roomse rijk maximiliaan holland nobel.jpg
  • Roomse rijk otto II of III penning.jpg
  • Roomse rijk penning tiel 11e eeuw.jpg
  • Roomse rijk RO REX op nobel 1487 1488 .jpg