Goden

goden, worden veelvuldig afgebeeld op Griekse en Romeinse antieke munten. Op Griekse munten is de achtergrond vrijwel altijd religieus.

Bij de Romeinen speelden zowel religieuze als politieke motieven een rol om een bepaalde godheid af te beelden. Goden en godinnen zijn naast de begeleidende tekst te herkennen aan hun attributen, die bij de Grieken en Romeinen nagenoeg gelijk zijn. Hieronder volgt een opsomming van Griekse goden en godinnen met hun betekenis, belangrijkste kenmerken en attributen.

Tussen haakjes is hun Romeinse equivalent vermeld.

Aphrodite (Venus), schoonheid en liefde: zeepaardje, dolfijn, appel, roos, myrtetak, duif.

Apollo (Apollo), zonnegod, wijsheid, licht, muziek en kunst: lier, pijl en boog.

Ares (Mars), oorlog: militaire dracht met helm, speer en trofee.

Artemis (Diana), jacht- en maangodin: pijl en boog, jachthond, hert, maan, één of twee toortsen.

Asklepios (Aesculapius), medicijnen en geneeskunst: slangestaf, slangen.

Athena (Minerva), wijsheid, kunst, oorlog, industrie en landbouw: gehelmd, speer en schild, Nike op haar hand, uil, haan, slang, olijftak.

Demeter (Ceres), vruchtbaarheid, akkerbouw en huwelijk: korenaren in het haar, gesluierd, korenaren, scepter, fakkel.

Dionysos (Bacchus), planten, fruit en wijn, stuwkracht in de natuur: baard, krans van wijnbladeren, panter, druiventros, kantharos en thyrsos.

Dioskouroi (Dioscuri), helpers in strijd, redders van reizigers en zeelieden: eivormige kapjes (pilei) vaak met ster daarboven, op of bij hun paarden.

Eros (Amor, Cupido), liefde: naakt, gevleugeld, fakkel, pijl en boog, guirlandes.

Helios (Sol), zonnegod: stralenkroon, aardbol, wagen met paarden, zweep, toorts. Zie Helios voor andere namen voor de zonnegod. Hephaistos (Vulcanus), ijzer en vuur, god van de smeden: hamer en aambeeld.

Hera (Juno), natuur, beschermster van het huwelijk: met kroon of diadeem, met sluier, haan en pauw.

Herakles (Hercules), kracht, moed, uithoudingsvermogen: knots, leeuwehuid, boog, boogtas.

Hermes (Mercurius), boodschapper van de goden, patroon van artiesten, reizigers, handelaars en dieven: gevleugelde staf (Mercuriusstaf, caduceus), gevleugelde hoed.

Hestia (Vesta), godin van de familiehaard, beschermster van het gezin: patera (offerschaal) en scepter, toorts, simpulum (wijwaterbakje) of Palladium (beeld van Athena) Isis (Isis), universele godin: Egyptische haardracht, sistrum (muziekinstrument), met het kind Horus.

Kybele (Cybele), de moeder aarde, meesteres van alle dieren, stadsgodin, Grote Moeder (Lat. Magna Mater): muurkroon, rijdend op een met leeuwen bespannen wagen, zittend tussen twee leeuwen.

Liber = Dionysos.

Melqarth/Melkart, Phoenicische zeegod? Van oorsprong niet Grieks, later geassocieerd met de Griekse goden: rijdend op zeepaard.

Nike (Victoria), overwinning: gevleugeld, krans en palmtak.

Pan (Faunus), herders en kudde: met horens en baard en fluit.

Persephone/Kore, dochter van -»‚Ä¢ Demeter; vruchtbaarheid: korenaren in het haar.

Poseidon (Neptunus), zeegod: drietand en dolfijn, scheepsboeg.

Sarapis (Serapis), Grieks/Egyptische god uit de Hellenistische periode, geassocieerd met Zeus en Osiris: baard, polos (cylindrische hoofdtooi), scepter.

Selene (Luna), maangodin: maansikkel.

Zeus (Jupiter), oppergod, vader van goden en mensen: meestal met baard, adelaar, scepter, Nike op zijn rechterhand.

Zeus Ammon, Egyptische godheid: met baard, diadeem en ramshorens.

Uitsluitend Romeinse god en godinnen zijn: Flora, godin van de bloemen en van de lente, komt voor op de 25 gulden 1947 van de ontwerper [Roozendaal] Janus, god van het begin, beschermer van alle doorgangen: naar twee kanten kijkend hoofd (twee gezichten).

Roma, godin van Rome, later personificatie van het Romeinse rijk: gehelmd, in wapenuitrusting, met Victoria op haar hand, met krans en parazonium (dolk).

N.B. Nagenoeg alle boven genoemde goden en godinnen zijn als trefwoord elders uitvoeriger beschreven.

Na de Renaissance komen afbeeldingen van antieke goden voor op munten, penningen en bankbiljetten.

Enige moderne voorbeelden zijn: Mercurius en Ceres op de emissie van 1948 van België, Ceres en Hercules in Frankrijk, Athena, Herakles en Zeus in Griekenland.

Nederland: de Nederlandse maagd op de provinciale munten geslagen volgens de ordonnantie van 1694 was oorspronkelijk Minerva; zie ook: Herakles.

H.