Mexico
Uit Wiki Munten en papiergeld
Mexico, officieel Estados Unidos Mexicanos = Verenigde Mexicaanse Staten, federale republiek in Midden-Amerika.
In 1519 landde Cortéz met een legermacht bij Veracruz. Na enkele jaren van oorlog en onderdrukking viel in 1521 het Aztekenrijk met de inname van de hoofdstad Tenochitlán. De stad werd omgedoopt in México en werd middelpunt van "Nieuw Spanje", dat in 1535 de status van onderkoninkrijk kreeg en waarvan ook Centraal- Amerika, West-Indië en tijdelijk Venezuela deel uitmaakten.
In 1820 riepen de blanke kolonisten de onafhankelijkheid uit. Generaal Iturbide, hiertegen met regeringstroepen uitgezonden, liep naar de opstandelingen over, nam de leiding en liet zich in 1821 als Augustín I tot keizer kronen. In 1822 werd hij ten val gebracht.
In de periode tot 1857 vonden als gevolg van interne tegenstellingen talrijke staatsgrepen plaats en scheidden vele gebieden zich af.
In 1861 annuleerde de regering de buitenlandse schuldenlast, hetgeen tot interventie leidde van Frankrijk.
Nadat Franse troepen de hoofdstad in 1863 waren binnengetrokken besteeg aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk in 1864 als keizer de troon. Toen onder druk der Verenigde Staten de Fransen zich terugtrokken, werd Maximiliaan verslagen en in 1867 gefusilleerd. Nadien wisselden ettelijke dictaturen elkaar af.
Sinds de jaren veertig van de 20e eeuw bezit Mexico een geleide democratie.
De Azteken gebruikten als ruilmiddel o.a. koperen bijlen van verschillende afmetingen.
Door de Spanjaarden werden de sinds eeuwen opgepotte voorraden zilver en goud buit gemaakt en naar Europa vervoerd, aangevuld met de opbrengsten van de zilvermijnen die, samen met die van het toenmalige Peru, tot de rijkste van de Nieuwe Wereld behoorden. Vanuit Spanje werden goud en zilver geëxporteerd naar de diverse Europese munthuizen om als grondstof te dienen voor de muntproductie.
Ook nu nog is Mexico een belangrijke zilverproducent.
De Spanjaarden sloegen vanaf 1536 munten in Mexico-stad, aanvankelijk bijna uitsluitend zilveren munten van 4, 2, 1 en ½ reaal. Vanaf ca. 1573 werden ook stukken van 8 realen vervaardigd, ook wel peso en sinds de 19e eeuw "Mexicaanse dollar" genoemd. Sinds 1679 werden ook gouden munten geslagen van 8, 4, 2 en 1 escudo en vanaf 1814 ook van ½ escudo. In 1870 werd het decimale stelsel ingevoerd, waardoor de munteenheid peso niet meer in realen, maar in 100 centavos werd verdeeld. Er wordt sindsdien het 1-2-5-systeem gehanteerd.
De Mexicaanse Munt besteedde vooral in de 17e eeuw weinig zorg aan de afwerking; het muntmetaal werd in onregelmatige stukken geknipt en slordig gestempeld.
De eerste emissie had eigen typen, maar onder Philips II (1555-1598) werd in 1570 bepaald, dat de beeldenaars van de munten gelijk moesten zijn aan die in Spanje, behoudens dat aan de titulatuur van de koning "ET INDIARUM" werd toegevoegd en het muntteken van Mexico-stad (M met een cirkeltje daarboven) op de munten moest worden gezet.
Eerst in het tweede kwart van de 18e eeuw vond mechanisatie plaats en in 1732 produceerde de Mexicaanse Munt haar eerste goed afgewerkte (ronde) munten van een nieuw type met op de vz het gekroonde Spaanse wapen tussen de (gedeelde) waarde in realen en op de kz een gekroonde wereldbol tussen de gekroonde zuilen van Hercules en de legende VTRAQUE VNUM die zinspeelt op de relatie tussen Oude en Nieuwe Wereld en de dominante rol die Spanje daarin speelde.
Op het goud werd op de vz sinds 1732 het borstbeeld van de Spaanse koning geplaatst en op het zilver sinds 1772; op de kz van de gouden munten stond het gekroonde staatswapen, omgeven door de versierselen van het Gulden Vlies en op de kz van de zilveren munten sinds 1732 de gekroonde wereldbollen tussen de gekroonde zuilen van Hercules (kolomreaal). Op de munten van de Republiek staat op de vz het staatssymbool, een adelaar die, gezeten op' 'een opuntia' '(vijgcactus), een slang doodt, terwijl op de kz symbolen staan, die de Vrijheid (o.a. vrijheidsmuts op zon), de Gerechtigheid en de Wet voorstellen. In de 20e eeuw worden (deels Indiaanse) symbolen en personen uit de Mexicaanse historie op de munten gezet.
Buiten Mexico-stad is in de 19e eeuw nog tijdelijk in een dertiental andere plaatsen gemunt. Voorts werden in' 'de periode 1810-1814 door talrijke lokale revolutionaire gezagsdragers munten uitgegeven.
Ook tijdens de burgeroorlog van 1911-1917 zijn lokaal munten geslagen.
In 1822 werd voor het eerst door de overheid voor korte tijd papiergeld uitgegeven. In 1881 kreeg de Frans- Egyptische Bank het recht een emissiebank op te richten onder de naam Banco Nacional de Mexico. Ook de sinds 1864 in Mexico werkzame emissiebank, London Bank of Mexico, kreeg het recht onder de naam Banco de Londres y Mexico papiergeld uit te geven.
Vanaf 1897 steeg het aantal emissiebanken explosief en daarmee ook het papiergeld dat in omloop werd gebracht. Om hieraan paal en perk te stellen werden sinds 1905 geen concessies meer verleend, maar dit hielp niet echt, want tijdens de burgeroorlog (1911-1917) werden door regionale overheden en militaire gezagsdragers veel noodbiljetten (noodgeld) in circulatie gegeven. In 1916 trachtte de regering de papiergeldcirculatie in te perken door staatsbiljetten, die gedekt werden door een goudfonds, tegen de koers 1:10 tegen papiergeld om te wisselen. De staatsbiljetten werden echter spoedig met een disagio verhandeld en hadden in 1917 hun waarde verloren.
Bij decreet van 15 dec. 1916 werden alle concessies van emissiebanken ingetrokken en van enkele de dekkingsvoorraden edel metaal in beslag genomen. Volgens decreet van 31 jan. 1921 mochten zij hun werkzaamheden weer opnemen, maar geen nieuwe biljetten uitgeven.
Zij kregen acht jaar de tijd om de door hen uitgegeven biljetten terug te nemen.
Sinds 1925 is de papieruitgifte exclusief in handen van de in dat jaar opgerichte Banco de Mexico. Uitgegeven zijn biljetten van 1 peso (1935-1970), 5, 10, 20, 50, 100, 500 en 1000 pesos. In de jaren 1960 zijn slechts kort biljetten van 10.000 pesos in omloop geweest.
In 1992 werd de peso vanwege de grote inflatie vervangen door de nuevo peso (1 n.p. = 1000 p.) en verscheen er een muntreeks van 5- 10-20-50 cent en een tweekleurige reeks, aluminum brons met een buitenring van roestvast staal, van 1-2- 5-10 nieuwe peso.
Keizers Augustín I Iturbide 1822 - 1823 Maximiliaan van Oostenrijk 1864 - 1867
W.
Lit.: Buttrey, T.V., A guidebook of Mexican Coins, 1822 to date, Racine, USA 1969; Gaytan, C, Paper currency of Mexico 1822-1971, Calexico, USA 1972; Grove, F.W., Coins of Mexico (1536 to the present), Massachusetts 1981; Yriarte Oliva, J. de, en L. Lopez- Chaves Sanchez, Cátalogo de los reales de á ocho españoles, Madrid 1965.
