Cupellatie

Cupellatie, of vuurproef, methode om het gehalte aan goud in een legering vast te stellen. In tegenstelling tot het toetsen, wordt het te onderzoeken voorwerp bij de cupellatie ernstig beschadigd. Bij het onderzoeken van gouden munten wordt bijvoorbeeld een stukje van ongeveer 0,25 gram van de munt afgeknipt en op éénhonderdste milligram nauwkeurig gewogen.

De te onderzoeken legering wordt in een stukje lood gevouwen en samen met zilver in de verhouding 1 op 2 ½ in een cupel verhit. Hierbij worden de onedele metalen smeltend geoxideerd en lossen ze op in het tevens gevormde loodoxide.

Vervolgens wordt het mengsel van deze vloeibare metaaloxides opgezogen in de poreuze cupel, waardoor er op de cupel alleen een bolletje bestaande uit goud en zilver achterblijft.

De scheiding van goud en zilver vindt plaats door het bolletje plat te walsen en weer op te rollen (oppervlaktevergroting) tot de zogenaamde cornet, die behandeld wordt met salpeterzuur. Hierbij lost het zilver op en blijft het goud achter, dat weer nauwkeurig wordt gewogen.

Het gehalte is de verhouding tussen de hoeveelheid goud en de hoeveelheid legering.

De cupellatie is een zeer oude manier van gehaltebepaling die nog regelmatig voor het gehalteonderzoek van gouden munten gebruikt wordt.

Het is eveneens mogelijk naast het goudgehalte tevens het zilvergehalte van de legering vast te stellen.

Cupellatie van zilver wordt sinds midden vorige eeuw niet meer toegepast.