Rekenpenning
Uit Wiki Munten en papiergeld
rekenpenning, (Ned.: ook legpenning, leggeld en werpgeld, Duits: Rechenpfennig, Frans: jeton, Engels: counter en jetton), muntachtig schijfje van ca. 22-25 mm in brons of messing (voor speciale gelegenheden ook in zilver) dat, net als de kralen van een telraam, gebruikt werd bij het rekenen op een rekenbord of abacus.
Rekenpenningen met een op munten gelijkend uiterlijk en meestal geslagen in de bestaande munthuizen, verschenen voor het eerst aan het einde van de 12e of het begin van de 13e eeuw in Italië en Frankrijk. Van daaruit verspreidde het gebruik zich over geheel West-Europa, waarbij sinds de 15e eeuw het zwaartepunt lag in Frankrijk en de Nederlanden, in de 16e eeuw gevolgd door Neurenberg. Rekenpenningen zijn tot in de 17e eeuw in gebruik geweest als rekeninstrument, daarna werden ze in klein formaat vooral als speelpenning (fiche) gebruikt of in het oorspronkelijke of iets grotere formaat als historiepenning en verzamelobject.
Vanaf het begin van de rekenpenningproductie zijn er regelmatig sterk op munten gelijkende beeldenaars gebruikt, waardoor gevaar van valsemunterij ontstond. Soms werden rekenpenningen daarom voorzien van een waarschuwende tekst JE SVI DE LATON BEL (ik ben van goed messing) of het verplichte gebruik van het woord RECHENPFENNIG op de Neurenbergse penningen, of werden ze, zoals in Engeland, doorboord.
Rekenpenningen worden ook tegenwoordig nog verzameld. De kern van de grote collectie van het voormalige Koninklijk Penningkabinet (KPK) te Leiden (thans NNC) bestond uit de vroegere verzameling Van Dijk van Matenesse, speciaal gericht op de Nederlanden, gevormd in de 19e eeuw en door het KPK aangekocht in 1917.
Lit.:
Barnard, F.P., The casting-counter and the countingboard, Oxford 1917, herdruk 1981;
Beek, B. van, Rekenpenningen I t/m VI, De Beeldenaar 1981;
Dugniolle, J.F., Le jeton historique des dix-sept provinces des PaysBas, Brussel 1876-1880, anonieme herdruk met een toegevoegd platendeel, België 1981;
Feuardent, Jetons et Méreaux, 3 dln,, Parijs 1904-1915, herdruk met als 4e dl. de veilingcatalogi, Parijs 1995;
Loon, G. van, Beschrijving der Nederlandsche historipenningen, 4 dln., 's-Gravenhage 1723-1731;
Mieris, F. van, Histori der Nederlandsche vorsten uit de huizen van Beyere, Bourgonje en Oostenrijk met meer dan duizend historipenningen, 3 dln., 's-Gravenhage 1732-1735;
Mitchiner, M. Jetons, medalets & tokens, 2 dln., Londen 1988-1991.
