Jaartelling

jaartelling, methode van tijdrekening in jaren. Er zijn verschillende jaartellingen, afhankelijk van de gebruikte definitie van het begrip jaar en van het gekozen nulpunt.

Het zonnejaar of siderische jaar is de periode waarin de aarde, gerekend ten opzichte van de vaste sterren, éénmaal rond de zon draait. Dit zonnejaar duurt 365 dagen, 5 uur, 9 minuten en 9 seconden.

Een andere tijdrekening bestaat uit het maanjaar, uitgaande van de tijdstippen van nieuwe maan. Een voorbeeld hiervan is de joodse kalender met 12 of 13 maanden van ongeveer 29,5 dag.

De Christelijke jaartelling (AD) is gebaseerd op het zonnejaar, volgens de Romeinse traditie (Juliaanse kalender) verdeeld in twaalf maanden en beginnend met de geboorte van Christus. In 1582 voerde paus Gregorius XIII een kalenderhervorming in, omdat het Romeinse of Juliaanse jaar iets te lang was.

Dit werd opgelost door het aantal schrikkeljaren te verminderen (als het jaartal op twee nullen eindigt, is er alleen een schrikkeljaar als de eerste twee cijfers deelbaar zijn door vier). De inmiddels opgelopen achterstand werd opgeheven door 15 oktober 1582 direct te laten volgen op 4 oktober 1582. Deze Gregoriaanse kalender werd vooral in de katholieke landen spoedig nagevolgd, in de Zuidelijke Nederlanden overal nog in 1582. In het noorden voerden Holland en Zeeland als eerste de Gregoriaanse kalender in (1582) en Drenthe als laatste (1701). Groot-Brittannië volgde met de koloniën in 1752, het laatste gebied in Duitsland in 1776 en Rusland in 1918.

In de Middeleeuwen begon het nieuwe jaar meestal niet met 1 januari, maar vaak met pasen (paasstijl), minder vaak met 6 januari (Epifanie of Driekoningen) of 25 maart (Maria Boodschap).

De Joodse jaartelling (AM, van Anno Mundi) rekent vanaf de "schepping van de wereld", de nacht van 6 op 7 oktober van het jaar 3760 v.Chr. (Juliaanse kalender).

Dit maanjaar telt twaalf maanden, met om de paar jaar een schrikkeljaar van dertien maanden.

De omrekening is ongeveer: AM = AD + 3761.

Het Islamitische jaar (AH, van Anno Hegirae, tegenwoordig meestal alleen met de letter H aangeduid) is in zijn zuiverste vorm gebaseerd op een maanjaar van twaalf maanden, beginnend op 16 juli 622 (Juliaanse kalender), de datum van de vlucht van Mohammed van Mekka naar Medina, de Hedsjra. Dit maanjaar van 354 dagen is dus ongeveer elf dagen korter dan het zonnejaar. In de praktijk zijn er echter verschillende varianten, sommige met schrikkeldagen, omdat het tijdstip van nieuwe maan niet altijd eenvoudig is vast te stellen. Sommige Islamitische gebieden hanteren echter een zonnejaar, beginnend vanaf 622.

Andere jaartellingen

(de omrekening geldt vanwege het ongelijke begin van nieuwjaar alleen als een benadering)

AD = 0,97 AH + 622

AD = AM - 3761

AS, Aki Saka, Javaanse jaartelling in maanjaren van 354 dagen:

AS = AH + 183;

BE (Eng.: Buddhist Era), Boeddhistische jaartelling (Thailand) in zonnejaren, beginnend in 543 v. Chr.:

AD = BE - 543;

CS, Chula-Sakarat, Birmese jaartelling in zonnejaren, beginnend in 638 n.Chr.:

AD = CS + 638;

EE, Ethiopische jaartelling in zonnejaren, loopt 7 jaar en 8 maanden achter op de Christelijke jaartelling:

AD = EE + 8;

FE, Fasli Era, Maratha Peshwas jaartelling (Zuidwest-India) in zonnejaren, beginnend met de bekeringvan Mohammed in 591 n.Chr.:

AD = FE + 590; RS, Ratanakosindsok Era of Bangkok Era, jaartelling in zonnejaren, beginnend in 1781 n.Chr.:

AD = RS + 1781;

SE, Saki Era, Indiase jaartelling in zonnejaren, beginnend op 3 maart 78 n.Chr.: A

D = SE + 78; SH, (Eng.: Solar Hedsjra), Mohammedaans zonnejaar, in gebruik in Afghanistan en Iran:

AD = SH + 621; VS, Vikrama Samvat, Indiase jaartelling in zonnejaren, beginnend op 18 oktober 58 v.Chr.:

AD = VS - 57.

Omrekeningstabel Islamitische jaartelling (H) naar Christelijke jaartelling (AD)

H	AD	H	AD
1010	1601	1220	1805
1020	1611	1230	1815
1030	1621	1240	1825
1040	1630	1250	1834
1050	1640	1260	1844
1060	1650	1270	1854
1070	1660	1280	1863
1080	1669	1290	1873
1090	1679	1300	1883
1100	1689	1310	1893
1110	1698	1320	1902
1120	1708	1330	1912
1130	1718	1340	1922
1140	1728	1350	1931
1150	1737	1360	1941
1160	1747	1370	1951
1170	1757	1380	1960
1180	1766	1390	1970
1190	1776	1400	1980
1200	1786	1410	1989
1210	1796